Қазіргі уақытта адамдар күнделікті өмірде интернет ресурстарын кеңінен пайдаланады, соның ішінде банктік қолданбалар мен сату веб-сайттары, «интернеттегі — алаяқтық» деп аталатын қылмыстардың өсімі байқалады. Шымкент қаласында азаматтардың осы саладағы білімін дамыту үшін кешенді шаралар қолға алынған. Мысалы үкіметтік емес ұйымдар мен шаһарымыздың қоғамдық бірлестіктері бірнеше әлеуметтік жобаны жүргізіп отыр. Оның ішінде түрлі флэшмоб, акция, форум, конференциялар өткізілуде. Интернеттегі алаяқтық — алаяқтықтың бір түрі, ақпараттық жүйені пайдалана отырып жасалған, оның ішінде интернетте орналасқан қолданбалардың барлық түрлері. Мұндай қылмыстарды ашудың қиындығы жәбірленушілер қылмыскерлерді көзбе-көз көрмейді, тек интернет кеңістігінде сөйлеседі. Әдетте, жалған телефон нөмірі пайдаланылады немесе IP мекенжайы үнемі өзгеріп отырады. Алаяқтық жасау әдістері әртүрлі, олардың негізгілерінің үш түрге бөлуге болады. Бірінші түрі: алаяқ қоңырау шалады, банктердің бірінің қауіпсіздік қызметкері болып көрінеді (банк менеджері, банк қызметкері), құқық қорғау органының қызметкері және әңгімелесушіге хабарлайды, онда не бар алаяқтар алған несие (несиеге өтініш береді және т.б.) немесе басқа ақпаратты қамтамасыз етуді (депозиттер бойынша пайыздық мөлшерлеме өсті және т.б.), жеке мәліметтерді, банк картасының мәліметтерін айтуды сұрайды, SMS құпия сөздері немесе ұялы телефоныңызға қашықтан қол жеткізу бағдарламаларын жүктеп алуыңызды өтінеді. Осы ақпаратты тасымалдағаннан кейін немесе құпия сөзді тасымалдау арқылы қашықтан қол жеткізу бағдарламаларын жүктеп алғаннан кейін, жәбірленушіге несиелер беріледі, карточкалық шоттардан қаражат есептен шығарылады. Қашықтағы бағдарламалар әртүрлі, олардың бірі «Anydesk», белсендіру арқылы қылмыскер сіздің құрылғыңызға толық қол жеткізе алады. Сондықтан, ЕШҚАШАН: — SMS кодтары мен құпия сөздерді ешкімге ашпаңыз, тіпті банк қызметкерінеде; — Жеке ақпаратты және жеке деректерді үшінші тұлғалармен бөліспеңіз (карта нөмірі, көшірмелері және жеке куәлік нөмірі); — Алдын ала төлем жасамаңыз (тауарларды немесе қызметтерді алғаннан кейін төлеуге келісуге тырысыңыз). Прокуратура банктен қандай да бір ақпарат беру туралы өтінішпен қоңырау шалсаңыз, әңгімені үзіп, банктердің ресми қысқа нөміріне өзіңіз қоңырау шалуды немесе банк бөлімшесіне хабарласуды ұсынады. Тағы бір жағдайда қылмыскерлер кездейсоқ нөмірлерге компанияның түрлі акцияларындағы ұтыстар туралы СМС хабарламалар жіберіп, жүлдені алу үшін хабарласуды сұраған. Ал абонент қайта хабарласқанда, «К» азаматшасы сыйлықты алуға кепілдік беру үшін телефонының теңгерімін толтыруды ұсынған. Есептік жазбаны толтырғаннан кейін алаяқ абоненттің нөмірін ажыратты. Екінші: Интернетте алаяқтар әртүрлі сенімсіз ақпаратты жариялайды, оның ішінде белгілі қазақстандық корпорациялардың акцияларын сатуы, жеңілдетілген бағамен автомобильдер немесе оларға қосалқы бөлшектер сату, сатып алынған тауарларды қолма-қол ақшаға айналдыру, брокерлік фирмалар арқылы акцияларды сатып алу және сату мүмкіндігі және т.б. Жәбірленуші оны көру арқылы параққа кіреді, байланысқа сұрау қалдырады. Осыдан кейін алаяқтар байланысқа түсіп, брокерлік қызмет арқылы кірісті арттыруды ұсынады (қор биржасында сауда жасау және т.б.). Бұл жағдайда жәбірленуші өз бетінше несие ресімдейді немесе өз жинақтарын шоттарынан алып, алаяқтарға ақша аударады. Үшінші: әлеуметтік желілерде, интернет кеңістігінде (ОLХ, Krisha.kz, Kolesa.kz, инстаграмм, телеграмм және т.б.) тауарларды өткізу туралы жалған ақпарат орналастырылса, қызметтердің өнімділігі, ал сенімділік үшін белгілі бір интернет-дүкеннің бар екендігі туралы қиял жасалады, басқа жалған сатып алушылардың пікірлерін және олармен хат алмасуды көрсету арқылы. Бұл жағдайда жәбірленушінің өзі байланыс орнатады, өнімді немесе қызметті сатып алады, шабуылдаушыларға ақша аударады. Содан кейін жеткізу бойынша ұзақ келіссөздер болады. Алаяқтар тауарды жеткізуге немесе ақшаны қайтаруға уәде береді, бірақ із-түзсіз жоғалады. Мысалы, азамат «М» еліміздің әртүрлі қалаларында жоқ пәтерлерді жалға алу туралы «OLX» сайтында хабарландырулар орналастырды. Қоңыраулардан кейін ол «клиенттерден» теңгерімді немесе электронды әмиянды толтыру арқылы аванстық төлемді аударуды сұрады. Кейіннен қаражат теңгерімнен электронды әмиянға аударылды, содан кейін олар әдеттегідей банкоматтан алынды. Бұл жолдардың бірі ғана. Пәтерлерді жалға берудің орнына кез келген тауарлар мен қызметтер болуы мүмкін, сондықтан бейтаныс «сатушы» аванстық төлемді немесе толық соманы аударуды сұраса, онда бұл алаяқ болуы мүмкін. Осыған орай, Шымкент қаласының прокуратурасы тұрғындардан күдікті операцияларды жасау кезінде аса қырағы болуды тағы да сұрайды. Бейтаныс адамдарға қолма-қол ақшаны алу үшін ақша аудармаңыз. Күмәнді артық пайда алу және тауарларды жалған төмен бағамен сатып алудан бас тартыңыз. Ол да алаяқтық болуs мүмкін!
Jsk ақпараттық агенттігі