Жалпы Түркістан облысы бойынша сайлау жұмыстарын жандандыру, халықты құлақтандыру бағыттары бойынша кескіндемеге сәйкес жоспар түзілген болатын. Осы кестеге сәйкес Түркістан облысының сайлауға белсенді қатысушыларын тарту жұмыстары жүйелендірілген. Мәселен әр аудан, қалаларда орталық сайлау бюролары жергілікті тұрғындармен тоқсан сайын дөңгелек үстелдер, семинарлар өткізіп тұрады. Ал енді сайлау құғы дегенге тоқталсақ; Қазақстан Республикасының сайлау құқығы деп Қазақстан Республикасының Президентін, Парламенті депутаттарын, мәслихаттары депутаттарын және жергілікті өзін-өзі басқару органдарын сайлауға байланысты қоғамдық қатынастарды реттейтін, сондай-ақ республика азаматтарының жоғарыда аталған лауазымды адамдардың немесе мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының сайлауына қатысу мүмкіндігін қамтамасыз ететін құқықтық нормалардың жиынтығын түсіну керек.
Қазақстан Республикасының Конституциясы;
«Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Қазақстан Республикасының конституциялық заңы;
«Қазақстан Республикасының Парламенті туралы»Қазақстан Республикасының конституциялық заңы;
Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексі, Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі, Қазақстан Республикасының Бюджет кодексі;
Қазақстан Республикасының заңдары: «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы», «Саяси партиялар туралы», «бұқаралық ақпарат құралдары туралы», «ақпаратқа қол жеткізу туралы», «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы»;
Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының, Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің және басқа да мемлекеттік органдардың нормативтік құқықтық актілері.
Сайлау құқығының принциптері
Сайлау құқығы белгілі бір принциптерге негізделген, оларды мемлекеттік биліктің сайланған органдарын құруға негіз болатын негізгі, басқарушылық принциптер, идеялар деп түсіну керек. Принциптер сайлаушылардың, кандидаттардың, сайлау бірлестіктерінің, сайлау комиссияларының және басқа да сайлауға қатысушылардың әрекеттерінің заңдылығы мен заңдылығының басты өлшемі болып табылады. Олар азаматтардың сайлау құқықтарын жүзеге асыру мен қорғауға байланысты қатынастарды құқықтық реттеудің басымдықтары туралы куәландырады. Осы Қағидаларды сақтамай сайлау заңды деп таныла алмайды.
Комиссия мен ТИК төрағасының барлық іс-әрекеттері, атап айтқанда, осы қағидаттардың логикасын негізге алуы тиіс. Іс жүзінде жағдай немесе әрекет заңда көрсетілмеген және олардың арқасында дұрыс шешім қабылдауға болатын жағдайлар бар.
Принциптердің екі тобы ерекшеленеді. Оларды ажыратудың өлшемі Сайлау қатынастарын реттеудегі мақсатты мақсат болып табылады, нәтижесінде бірінші топ азаматтардың сайлауға қатысу принциптерін, ал екінші топ сайлауды ұйымдастыру мен өткізу принциптерін құрайды.
Қазақстан заңнамасында әрбір азаматқа қатысты сайлау құқығының мынадай қағидаттары бекітілген:
жалпыға бірдей сайлау құқығы;
тең сайлау құқығы;
тікелей сайлау құқығы;
жанама сайлау құқығы;
жасырын дауыс беру;
сайлауға өз еркімен қатысу.
Жалпыға бірдей сайлау құқығы қағидаты-Қазақстан Республикасының 18 жасқа толған барлық азаматтарының сайлауға, ал белгілі бір жасқа толғанда сайлануға құқығы бар. Осылайша, белсенді сайлау құқығы мен пассивті сайлау құқығы бөлінеді. Жалпыға бірдей белсенді сайлау құқығы-Қазақстан Республикасы азаматының дауыс беруге қатысу құқығы. Жалпыға бірдей болу тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне және т. б. қарамастан, 18 жасқа толған барлық адамдардың қатысуы есебінен қол жеткізіледі. Бәсең сайлау құқығы-азаматтың Қазақстан Республикасының Президенті, Парламент немесе мәслихат депутаты, ауыл әкімі немесе өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органының мүшесі болып сайлану құқығы. Белсенді сайлау құқығы үшін: Қазақстан Республикасында жас шектеуі бар, ол дауыс беру құқығы 18 жастан бастап берілетінін білдіреді. Қазақстан Республикасының Конституциясы сот іс-әрекетке қабілетсіз деп таныған, сондай-ақ сот үкімі бойынша бас бостандығынан айыру орындарында отырған азаматтардың сайлауға және сайлануға, республикалық референдумға қатысуға құқығы жоқ деп белгілейді. Бірақ мұндай шектеу тек сотта белгіленуі мүмкін. Сонымен бірге, егер олар туралы айыптау үкімі шығарылмаса, қамау орындарындағы адамдар сайлау құқығымен шектеле алмайды. Сайлау туралы заңнамада тергеу изоляторлары мен уақытша мақсаттағы изоляторларда сайлау учаскелері құрылады және оларда ұсталатын адамдар сайлаушылар тізіміне енгізіледі деп белгіленеді.
Jsk ақпараттық агенттігі